Bağışıklık sistemimizin bozularak kendi sağlıklı vücut dokusunu, hastalık nedeni olan bir madde gibi görmesine ve bu dokuya saldırmasına “otoimmunite”, bu hastalıklara “otoimmun hastalıklar” diyoruz. Vücut sağlıklı dokuyu bir taraftan harap ederken diğer taraftan iyileştirme sürecine girer ve kendi içerisinde kısır bir döngü oluşturur.
Uzun adıyla “Multipl Skleroz”, kısa adıyla “MS” vücudun kendi sağlıklı sinir kılıfını düşman gördüğü, otoimmun bir hastalıktır. Sinir kılıfına yapılan saldırıya bağlı olarak kişi, zaman zaman “atak” adını verdiğimiz ve vücutta bazı aksaklıkları başlatacak veya ilerletecek dönemlere girebilir. Bu süreç içerisinde kişide görme ve denge bozuklukları, kasılmalar, soluk alıp-verme güçlükleri, idrar kaçırma ya da idrar yolları enfeksiyonu gibi boşaltım problemleri, el ve ayaklarda uyuşmalar veya hareket etmede ile yürümede güçlük gibi belirtilerden biri veya birkaçı ortaya çıkabilir. Bu durumlarda, bağışıklık sistemini zaman zaman baskılayan ilaç tedavilerinin yanı sıra; bireye özel beslenme, fizyoterapi ve psikoterapi gibi tedaviler sürecin daha kolay atlatılmasına önemli katkı sağlar.
İnternete şöyle bir göz gezdirdiğinizde maalesef hastalıkla ilgili türlü iç karartıcı görüntüler ve bilgiler bulmak mümkün. Bu nitelikte yayınlanan içeriklerden bir çoğu, MS’le ilgili yeni gelişmeleri içeren bilgilere sahip değildir ve güvenilir kaynaklar yoluyla elde edilmez. Bu tür içerikler, kuvvetli iyileşme inancına sahip olan ve ümitsizlikten kurtulduğunda hastalığı daha iyi yönetebilen MS’li bireyleri gözardı etmekte ve şikâyetlerinize çözüm olmaktan hayli uzak bir tavır sergilemektedir. Genç yaşta MS tanısı almış bir hastam, hastalığını ilk öğrendiğinde okuduğu bu tür bilgiler nedeniyle, durumunun kötüye gideceğine olan inancının arttığını anlatmıştı. MS aslen, iyi yönetildiğinde gidişatı açısından umut vaad eden bir hastalıktır.
Bu nedenle bu yazıda, MS’li bireylerin hareket sistemleri ile ilgili şikayetleri için güncel bilimsel gerçekler ışığında yol gösterici birkaç öneriden bahsetmek istiyorum.
Fizyoterapiye ihtiyaç duyulan tüm diğer problemler gibi MS’e de, bütüncül yani çok yönlü yaklaşmak uygun olacaktır. Bütüncül yaklaşım, bir hastalığın insana olan etkilerini biyolojik, psikolojik ve sosyal çevre alanları içerisinde inceleyen sağlık felsefesidir. Buna göre hastalığa neden olan etkenler birbirinden bağımsız düşünülemez ve etkin tedavi edilemez. Bütüncül yaklaşımda sağlık profesyonellerinden bir ekip oluşturulması ve hastanın bu ekibin merkezinde olması son derece önemlidir. MS tanısı alan bireylerin, hastalıklarını ve çözüm yollarını kendilerine fayda sağlayacak ölçüde tanımaları ve ekibin bir parçası olarak üzerlerine düşen görevleri yapmaları gerekir. Tüm bu anlatılanlar ışığında MS’li veya MS’li yakını iseniz, şikayetlerinize yönelik çözüm yolları ile ilgili güncel bilimsel bilgiler aşağıda kısaca paylaşılmış ve ulaşmanız gereken uzmanlar belirtilmiştir.
Hareket Sistemini iyileştirmenin ilk şartı: İyi beslen!
Çalışmalar, MS için ideal beslenme programını netleştirememiş olsalar da; doymuş yağlar, tuz ve şeker miktarı düşük diyetlerin MS için uygun olduğu konusunda hemfikirler ((1)2017). Yapılan kan tahlillerinize ve hastalığınıza göre metabolizmanızın ihtiyacı olan besinleri belirleyecek ve doktorunuzun verdiği ilaçlara ek olarak; diyetisyeniniz yediklerinizle de bunları takviye etmenizi sağlayacaktır. Hareket sisteminizin iyi işleyebilmesi için vücudunuzun bu minerallere ihtiyacı vardır ve eksikse tamamlanması gerekir. Bu konu için lütfen doktorunuza ve diyetisyeninize danışınız.
Hastalığı durdurun!: D vitamini ve Fiziksel Aktivite
Fiziksel aktivitenin D vitamini emilimini de arttırdığı ortaya konulmuştur. D vitamininin diğer tüm kronik otoimmun hastalıklarda olduğu gibi MS’te de eksik olduğu saptanmış, takviye edildiğinde hastalığın ilerlemesini durdurduğu gözlenmiştir (6). Bu; fiziksel aktivitenizi (günlük yürüyüş, merdiven çıkma, ev işi yapma, bisiklet sürme, bahçe işleri yapma gibi) arttırdığınız takdirde, kana geçen D vitamini miktarının artması ve hastalığınızın ilerlemesinin duracağı anlamına gelmektedir.
Yanlış bilinenler: “Egzersiz beni yorar.”
Eski bilimsel inanışa göre egzersiz, MS’li hastalarda yorgunluğa neden olur denmekteydi. Araştırmalar, MS’li bireylerde fiziksel aktivite ve egzersizin; hareketi ve gücü arttırdığını, yorgunluk şikayetlerini ise azalttığını güçlü kanıtlarla göstermiştir. Yürüme mesafesi ve süresi artmıştır. Kişilerin ruhsal sağlığını iyileştirdiğini gösteren orta düzey kanıtlar da mevcuttur (4, 5). Yani MS’te egzersiz, önceden sanılanın aksine hastalığınızı durdurma ve geriletme gücüne sahiptir!
-
Duygu Durumunu ve Çevreni yönetmeyi öğren, kendine vakit ayır!
-
Az konuşulanlar ya da hiç konuşulmayanlar… Çözüm çok kolay!
-
Egzersizle ilgili nelere dikkat etmeliyim? Hangi egzersizler MS için uygun?
-
MS’te egzersiz rehberim neden fizyoterapist olmalı?
konularının hepsi ayrıntılarıyla haftaya yazı dizimizin devamında..
Bu yazı dizisinin ikinci bölümünü okumak için lütfen buraya tıklayın.
Üçüncü bölümünü okumak için lütfen buraya tıklayın.
KAYNAKLAR
-
Altowaijri G, Fryman A, Yadav V. Dietary interventions and multiple sclerosis, Current neurology and neuroscience reports, 2017.
-
Ferreira APS, Junior A, Salgado P, Medola F, Christofoletti G. A Controlled clinical trial on the effects of exercise on lower urinary tract symptoms ın women with multiple sclerosis, American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation, 2019.
-
Carvalho LSC, Nascimento OJM, Rodrigues LLFR, Matta APDC. Relationship between expanded disability status scale scores and the presence of temporomandibular disorders in patients with multiple sclerosis, European Journal of Dentistry, 2018.
-
Khan F, Amatya B. Rehabilitation in multiple sclerosis: a systematic review of systematic reviews, Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 2017.
-
Reynolds ER, Ashbaugh AD, Hockenberry BJ, McGrew CA. Multiple Sclerosis and Exercise: A Literature Review, Current Sports Medicine Reports, 2018.
-
Deisenhammer F, Bauer A, Lechner I. Vitamin D and physical activity in multiple sclerosis (P2. 347), 2018.
